Baugur hafði tangarhald á bönkunum

„Varla þarf að ræða það að Jón Ásgeir Jóhannesson, Björgólfur Guðmundsson og Bakkabræðurnir réðu ekki við eignarhald á bönkunum. Sjálfir voru þeir í fararbroddi við hömlulausa þenslu útlána sem felldu bankana."

Þannig kemst danski bankasérfræðingurinn Jørn Astrup Hansen að orði í greinargerð sem hann vann fyrir rannsóknarnefnd Alþingis um mat á starfsemi bankanna.

Fyrirtæki Jóns Ásgeirs og tengdir aðilar var sá fyrirtækjahópur sem var umfangsmestur í viðskiptum við íslensku bankana. Voru þau veruleg í öllum þremur bönkunum. Í upphafi árs 2005 var Landsbankinn með hæst útlán til hópsins, Kaupþing með litlu minna en Glitnir með áberandi lægst útlán. Á seinni hluta árs 2007 voru allir bankarnir með hátt í eða yfir tveggja milljarða evra útlán til samstæðunnar. Þá var Jón Ásgeir orðinn ráðandi hluthafi í Glitni.

Samtals námu lánin þá 5.740 milljónum evra (660 milljörðum króna samkvæmt miðgengi). Það var meira en helmingur af samanlögðum eiginfjárgrunni bankanna þriggja og ellefu prósent af öllum útlánum móðurfélaga bankanna.

Félögin skipta tugum en á tímabili námu lán bara til Baugs og FL Group 2,3 milljörðum evra eða 21 prósenti af samanlögðum eiginfjárgrunni stóru bankanna. Í framhaldi eigendaskipta í Glitni margfölduðust lánveitingar bankans til félaga Jóns Ásgeirs og tengdra aðila. Í byrjun árs 2008 fara útlán Glitnis til Baugs og FL yfir 40 prósent af eiginfjárgrunni. Við fall Glitnis námu lán til Baugs og tengdra félaga tæpum tveimur milljörðum evra (rúmlega 250 milljörðum króna). Var það um 70 prósent af eiginfjárgrunni bankans.

Það er til marks um hve mikil umsvif Jóns Ásgeirs og fjölskyldu hans í bankakerfinu voru að rannsóknarnefndin kemst svo að orði:

„Fjölskyldan í heild myndar svo stóra áhættu hjá bankakerfinu að fullyrða má að enginn bankanna hafi haft efni á að gjaldfella lán á aðila tengdum þeim, vegna hugsanlegra keðjuverkandi áhrifa." Það þýðir að þegar félög í eigu fjölskyldunnar stóðu frammi fyrir að geta ekki greitt af lánum voru þeim veitt ný lán til að greiða af þeim gömlu. Enginn gat hætt á að Baugur og fyrirtæki honum tengd færu í þrot. Útlánaskuldbindingar fyrirtækjahópsins voru orðnar of stórar fyrir allt íslenska bankakerfið og leiðir rannsóknarnefndin líkur að því að Baugur Group og tengd félög hafi haft „tangarhald" á bönkunum.

Lög segja til um hve mikið bankar mega lána til einstakra viðskiptamanna og tengdra aðila. Ljóst er að lán til fyrirtækja í eigu Jóns Ásgeirs og tengdra aðila fóru langt yfir þau mörk.

Skýrist það af ólíku mati á túlkun laganna og ólíku mati á hagsmunum. Til langs tíma voru til dæmis Jón Ásgeir og Ingibjörg S. Pálmadóttir, sambýliskona hans, ekki metin sem tengdir aðilar. Sama á við um Baug og FL Group og um tíma Baug og Landic Property.

Bönkunum sjálfum bar að hafa eftirlit með tengslum viðskiptavina en þeir virðast hafa lagt sig í framkróka við að skera frekar á slík tengsl fremur en að meta tengda aðila og haga útlánum í samræmi við það. Í samantekt sem starfsmaður Fjármálaeftirlitsins gerði 2004 komst hann að þeirri niðurstöðu að Kaupþing og Landsbankinn hefðu ekki tengt stórar áhættuskuldbindingar Baugs og tengdra aðila. Málunum var ekki fylgt eftir gagnvart bönkunum og döguðu þau uppi.

[email protected]