Með til skoðunar kvartanir vegna meintra blekkinga raf­orku­sala

Átta fyrirtæki selja nú raforku til almennra notenda en Orkustofnun velur á sex mánaða fresti fyrirtæki til þrautavara ef neytendur velja ekki sjálfir. Hefur það fyrirtæki ávalt verið N1 rafmagn sem hét áður Íslensk orkumiðlun.

Um það bil þúsund aðilar lenda þar með hjá N1 í hverjum mánuði vegna þrautavaraleiðarinnar en aðeins um 300 til 400 velja sér sjálfir fyrirtæki. Það vekur þó athygli að viðskiptavinir sem velja ekki sjálfir þurfa að borga töluvert hærra verð hjá N1 heldur en aðrir sem velja fyrirtækið.

Önnur fyrirtæki á borð við Straumlind, sem býður upp á sama verð og N1, hafa fengið ábendingar vegna þessa. Símon Einarsson, einn stofnenda og verðandi framkvæmdastjóri Straumlindar, segir að upprunalega hafi þau talið að um mistök væri að ræða en svo reyndist ekki vera.

Sjá má í samanburði Aurbjargar að N1 rafmagn og Straumlind eru með sama verð á rafmagni, það eru 6,44 krónur á kílóvattsstund, en á heimasíðu N1 rafmagns kemur fram að verðið sem um ræðir gildi ekki um þrautavaraleiðina.

„Þeir senda bara inn tölur sem eru ekki í neinu samræmi við þeirra reikninga og vinna í rauninni orkusölu til þrautavara núna síðast á einhverjum auramun yfir allt tímabilið, en við vorum aldrei sammála því. Við viljum meina að það hafi verið beitt rangri aðferð,“ segir Símon.

Í heildina sé um að ræða um 17 þúsund aðila sem eru á öðrum taxta og segir Símon ljóst að neytendur séu blekktir með þessu.

„Seinast þegar ég vissi var verðið [hjá N1] komið yfir tíu krónur á þrautavarataxtanum, en er hjá okkur 6,44 krónur, og ég held að þetta sé 75 prósent munur í dag. Þeir sem sagt fá kúnnann út frá þessum 6,44 krónum en rukka síðan tíu krónur plús,“ segir Símon.

Straumlind hefur sent kvartanir vegna þessa til Neytendastofu og Orkustofnunar, nú síðast í desember, en Orkustofnun velur fyrirtæki til þrautavara á sex mánaða fresti, næst í mars. Að sögn Símonar væri það rétta í stöðunni að fólk fengi endurgreitt og ákvörðunin endurskoðuð.

„Auðvitað þarftu náttúrulega að tryggja að fólk fái rafmagn ef það velur sér ekki neinn, en þá þarf líka að tryggja hagsmuni neytenda. Það er búið að segja; „Heyrðu ég ætla að bjóða þessum notendum þetta verð“ en síðan eru þau með leyniverð sem er 75 prósent hærra,“ segir Símon.

„Ef ég væri hinum megin við borðið hjá Orkustofnun þá myndi mér líða eins og það væri búið að blekkja mig,“ segir hann enn fremur.

Reglugerðin misnotuð

Berglind Rán Ólafsdóttir, framkvæmdastjóri Orku náttúrunnar, hefur einnig gagnrýnt málið en hún segir framkvæmdina gallaða að mörgu leyti. Þá sé verið að misnota reglugerðina og telur Berglind að það sé verið að blekkja neytendur.

„Þú færð eitt sms og svo ef þú gerir ekki neitt þá gerist ekkert annað en að þú ferð á hæsta rafmagnsverð Íslandssögunnar hjá N1,“ sagði Berglind í samtali við fréttastofu fyrr í dag.

„Það sem mér finnst mikilvægasta breytingin sem þarf að gera er að neytendur þurfi að samþykkja sinn raforkusala og það er svo óvanalegt að ríkið geti ákveðið bara til lengri tíma í hvers konar viðskiptum fólk á að vera,“ sagði hún enn fremur.

Þróa nýjar leiðbeiningar

Halla Hrund Logadóttir orkumálastjóri segir að fyrirkomulaginu hafi verið komið á fyrir um tveimur árum til að tryggja að fólk í flutningum yrði ekki rafmagnslaust og byggði þá á því að veita neytendum lægsta meðalverðið.

„Það hefur ekki komið upp áður sú staða að þessir einstaklingar velja sér ekki sjálfir raforkusala lendi í því að vera á einhverjum sér taxta sem að er miklu hærra en fyrirtækið er almennt að bjóða. Þannig að það er algjörlega ný staða í þessu umhverfi og kannski ekki fyrirséð,“ segir Halla.

Orkustofnun fékk ábendingar um málið fyrir jól og eftir það hófust þau handa við að þróa nýjar leiðbeiningar til að hafa hlutina skýrari. Þær hafa verið sendar út til sölufyrirtækjanna og dreifiveitna til umsagnar og er það ferli í gangi. Þá hefur verið kallað eftir upplýsingum frá N1.

„Þegar hafa borist fjölmargar kvartanir sem við erum auðvitað að skoða samhliða og við erum að vanda okkur, því þetta er eitthvað sem skiptir mjög miklu máli. Orkustofnun vinnur auðvitað í þágu almennings í landinu þannig að við tökum þessum ábendingum mjög alvarlega,“ segir Halla.

Næstu skref eru að fá umsagnir við nýjum leiðbeiningum og fara yfir kvartanir. Þá verður ákvörðun um framhaldið tekin. Halla segir þó einnig mikilvægt að neytendur sjálfir séu á varðbergi.

„Það hafa orðið ákaflega miklar breytingar á orku umhverfinu á tiltölulega stuttum tíma og við hjá Orkustofnun viljum hvetja neytendur til að vera vakandi yfir því að þetta er virkt samkeppnisumhverfi,“ segir Halla og bendir á síður á borð við Aurbjörg og Orkusetur Orkustofnunar sem geta veitt góðar upplýsingar.

Ekki á móti því að fyrirkomulagið verði endurskoðað

Hinrik Örn Bjarnason, framkvæmdastjóri N1, svarar fyrir málið í aðsendri grein á Vísi í dag en þar sagði hann áskoranir fylgja því að verða fólki úti um orku sem koma eftir þrautavaraleiðinni. Erfitt væri að gera ráð fyrir fjölda viðskiptavina.

„N1 Rafmagn þurfti að jafnaði að kaupa raforku fyrir þessa einstaklinga á skammtímamarkaði og jafnvel jöfnunarmarkaði. Á þeim mörkuðum eru verð hærri og hefur fyrirtækið því neyðst til að rukka þrautavaraviðskiptavini í samræmi við það, því annars væri tap á viðskiptunum,“ skrifar Hinrik.

Hann bendir einnig á að erfitt sé að hafa samband við suma viðskiptavini, þar sem aðeins nafn og kennitala er skráð, og bjóða þeim hagstæðari kjör. Hafi viðskiptavinir sjálfir samband sé þeim þó ávallt bent á að uppsett verð fáist ef þeir skrá sig sjálfir.

Hinrik segir þau ekki á móti því að fyrirkomulagið verði endurskoðað af hálfu Orkustofnunar og að þau styðji hvers kyns aðgerðir sem ýta undir að fólk velji sér orkusala sjálft.

„En um leið verður ekki séð að hægt sé að skylda sölufyrirtæki raforku til þess að selja raforku með tapi. Í því efni eru keppinautar fyrirtækisins okkur líklega sammála,“ skrifar Hinrik.