Eigum að horfa meira til fram­kvæmda­stjóra­skipta og nýrra aðila í stjórn

„Ég velti þeirri spurningu til dæmis upp hvort það geti verið að fyrirtæki almennt skili jafnmikilli eða meiri arðsemi með minni áhættu ef framkvæmdastjóri er kona?“

Í nýlegri rannsókn Creditinfo má sjá að minni líkur eru á vanskilum fyrirtækja ef framkvæmdastjóri er kona. Þá sýna tölur einnig að kynjahlutfall stjórna fyrirtækja með 50 starfsmenn eða fleiri er 37% en ekki 40% eins og kynjakvótalög gera ráð fyrir.

Í dag rýnum við í þessar niðurstöður rannsóknar Creditinfo en í gær fjallaði Atvinnulífið um stöðu kvenna í stjórnum og æðstu stjórnendastöðum byggða á rannsókn þar sem rætt var við konur sem sitja í stjórnum fyrirtækja.

Stjórnir: Hvers vegna 37% en ekki 40%?

Á þessu ári verða tíu ár frá því að kynjakvótalögin svokölluðu tóku gildi en það var þann 1.september árið 2013. Lögin voru þó samþykkt á Alþingi árið 2010 en litið til þess að fyrirtæki fengju aðlögunartíma.

Í greiningu Creditinfo má sjá að hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja hækkar frá um 19% árið 2011 í 37% nú, miðað við þau fyrirtæki sem lögin ná til.

Að sögn Gunnars, þýðir þetta ekki endilega að við séum ekki að fylgja eftir lögunum.

Skýringin á því að við erum að sjá hlutfallið undir 40% er að mörg fyrirtæki eru aðeins með þrjá stjórnarmeðlimi, og það er heimilt samkvæmt lögum að vera með tvö karlmenn og eina konu.“

Myndir þú þá segja að við værum í raun að uppfylla lögin, að það sé ekkert endilega viðmið að ná þessum 40% miðað við að fjöldi í stjórn geti verið þrír eða færri?

„Almennt séð eru fyrirtæki að uppfylla lögin og til að fylgjast með framþróun þarna myndi ég frekar segja að við ættum að horfa til breytinga í stjórn því ef þar væri horft til þess að konur væru sem mest til jafns við karlmenn að taka sæti í stjórn þá myndi það á endanum skila sér í 40% hlutfallinu.“

Eigum að horfa meira á framkvæmdastjóraskipti

Þegar litið er til kynjahlutfalls framkvæmdastjóra kemur í ljós að munurinn á milli karla og kvenna er enn meiri en í stjórnum.

Ef áfram er horft til stærstu fyrirtækja landsins eru karlmenn 89% forstjóra en konur 11% forstjóra.

Að sögn Gunnars mun alltaf taka mörg ár að sjá verulegar breytingar í hlutfalli kvenna í framkvæmdastjórastöðum meðal annars af því að starfsmannavelta í þessum stöðugildum er lítil.

Þess vegna vil ég horfa meira til framkvæmdastjóraskipta því það er betri og kvikari mælikvarði að horfa til þess hvort verið sé að ráða konur til jafns við karla. 

En þótt við sæjum það gerast strax á morgun að ráðningar yrðu 50:50 konur og karlar, tæki það samt mörg ár að sjá miklar breytingar á meðaltalinu því almennt situr fólk lengi í þessum störfum.“

Að þessu sögðu segir Gunnar samt að miðað við tölurnar frá árinu 2010, sé þróunin því miður allt of hæg til að hægt sé að skýra það út hversu mikill munur er á kynjahlutfalli kvenna og karla í æðstu stjórnendastöðum stærstu fyrirtækjanna.

„Það er sorglega lítið að frétta þegar tölur eru skoðaðar rúman áratug aftur í tímann. Því fjöldi karla og kvenna í samfélaginu er alltaf jafn mikill og feikinóg af hæfum konum þarna úti.“

Á meðfylgjandi mynd má sjá hlutfall kvenna við framkvæmdastjórabreytingar. Eins og sjá má, aukast líkurnar á því að kona sé ráðin framkvæmdastjóri ef fyrrum framkvæmdastjóri hefur einnig verið kona.

Hallar ekki á neitt kyn

Gunnar segist hafa lesið talsvert af niðurstöðum erlendra rannsókna þar sem mælingar eru gerðar á árangri í rekstri.

„Ég hef hvergi rekist á nein gögn um það að karlar séu betri í því að stjórna eða reka fyrirtæki en konur. Né heldur að ég hafi séð að konur séu betri en karlmenn. Gallinn við erlendar rannsóknir eru hins vegar sá að oftast eru það aðeins allra stærstu fyrirtækin sem eru skoðuð, í flestum tilvikum aðeins fyrirtæki sem eru skráð á markað. Þegar svo er, er hætta á því að stjórnendahópurinn sem verið er að rýna í sé orðinn fremur einsleitur óháð kyni. Auk þess sem þessum fyrirtækjum er oft stýrt af framkvæmdastjórnarteymum frekar en einum ráðandi aðila,“ segir Gunnar og bætir við:

Þess vegna fannst mér svo áhugavert að sjá á niðurstöðum greiningar Creditinfo að það eru minni líkur á að fyrirtæki þar sem kona er framkvæmdastjóri, fari í alvarleg vanskil í samanburði við fyrirtæki þar sem karlmenn eru framkvæmdastjórar. 

Þetta vekur upp áhugaverða spurningu um það hvort eigendur fyrirtækja gætu til dæmis séð jafnmikla eða meiri arðsemi með minni áhættu ef kona er við stjórn frekar en karlmaður.“

Gunnar segir það þó ekki einfalt rannsóknarefni að ráðast í.

„Þess vegna kalla ég eftir samtarfi við til dæmis háskólasamfélagið um rannsóknir því gögnin sem við búum yfir bjóða alveg upp á að hægt sé að rannsaka þetta til hlítar. Sem gæti verið mjög áhugavert fyrir atvinnulífið að vera upplýst um.“

Á meðfylgjandi mynd má sjá að frá mars 2019 til mars 2020 fóru tæplega 5% íslenskra fyrirtækja undir stjórn karla í vanskil á meðan hlutfallið var 3,5% hjá fyrirtækjum reknum af konum.

„Þess má geta að vanskil eru almennt að mælast lægri hjá konum en körlum sem einstaklingum. Ein möguleg skýring á þessum tölum er því að þessi lægri vanskil kvenna skili sér inn í fyrirtækjarekstur, hver svo sem grunnástæðan er. Það gæti verið mjög upplýsandi og áhugavert ef aðilar myndu sameinast um frekari rannsóknir til að reyna að einangra nákvæmlega hvaða þættir eru hér að verki. Við höfum gert þó nokkrar mælingar á þessu og sjáum til dæmis ekki að munurinn í vanskilum fyrirtækjanna liggi í tegund starfsemi þeirra eða stærð, eitthvað annað virðist vera hér að verki.“

Önnur áhugaverð niðurstaða greiningar Creditinfo er að vanskil mælast hærri hjá fyrirtækjum sem eru með einsleitar stjórnir, hvort sem stjórnin er samsett eingöngu af körlum eða konum. Þetta þýðir að hlutfall fyrirtækja sem ekki lenda í alvarlegum vanskilum er lægst hjá þeim fyrirtækjum þar sem bæði sitja karlar og konur í stjórn.