Vöntun á er­lendum sér­fræðingum: Eins og hljóð og mynd fari ekki saman í ráðningum

Annars vegar er talað um það að íslensku atvinnulífi vanti hundruði sérfræðinga til starfa.

Hins vegar er fjallað um það að fólk erlendis frá fái ekki störf í samræmi við menntun þeirra og reynslu þegar til Íslands er komið.

Hvað veldur?

Niðurstöður úr nýlegri rannsókn sem gerð var á meðal atvinnuleitenda og ráðningaaðila á íslenskum vinnumarkaði, sýna að mögulega eru íslensk fyrirtæki að leita langt yfir skammt.

„Það sem fyrirtæki virðast byrja á því að gera er að auglýsa eftir erlendum sérfræðingum erlendis frá og hefja flókið ráðningaferli þaðan,“ segir Kathryn Gunnarsson, stofnandi og framkvæmdastjóri Geko ráðningaþjónustu, en Geko sérhæfir sig í að tengja saman fyrirtæki og sérfræðinga, í vísindum, tækni, verkfræði, listum og stærðfræði.

„Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi,“ bætir Michelle Spinei verkefnastjóri alþjóðlegra samskipta hjá Iceland Innovation Week.

Í dag og á morgun fjallar Atvinnulífið um stöðu erlendra s é rfræðinga í íslensku atvinnulífi og sívaxandi v ö ntun þeirra inn á vinnumarkaðinn h é rlendis.

Sérfræðingar en fá ekki störfin

Síðastliðið vor hlutu Kathryn og Michelle styrk frá Félags- og atvinnumálaráðuneytinu til að rannsaka sérstaklega stöðu erlendra sérfræðinga á íslenskum vinnumarkaði, en lengi vel hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi og reyndar nokkuð ljóst að íslensku atvinnulífi mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum.

Kathryn og Michelle segja þó nokkuð liggja fyrir í rannsóknum um til dæmis aðstöðu fólks erlendis frá þegar það kemur til landsins, meðal annars stöðu þeirra gagnvart því að sækja um störf.

Þær segja hins vegar minna vitað um hvað veldur því að hljóð og mynd virðist ekki falla saman: Að annars vegar vanti fólk en hins vegar sé fólk erlendis frá ekki að fá störf við hæfi.

Svarendur í könnuninni voru 192 erlendir sérfræðingar sem eru búsettir á Íslandi og 63 einstaklingar sem starfa að ráðningamálum fyrir fyrirtæki sem starfa á alþjóðlegum vettvangi.

Meðal niðurstaða má sjá að:

• 89% þeirra sem eru að ráða fólk, segjast þurfa að ráða erlenda sérfræðinga til starfa
• 58% þessara aðila, segjast nú þegar vera með erlenda sérfræðinga í stjórnendaröðum sínum
• 75% erlendra sérfræðinga, sem eru með háskólagráðu, meistara- eða doktorspróf, segja að fyrsta starfið þeirra á Íslandi hafi ekki verið í samræmi við reynslu þeirra né menntun.

Í svörum erlendra sérfræðinga kemur meðal annars í ljós að þær hindranir sem verða á veginum við atvinnuleit á Íslandi eru svo margar, að á endanum er fólk oft að þiggja láglaunastörf einfaldlega til þess að fá einhverja vinnu.

Íslenskan er ekki hindrun

Það er ekki nema von að málefnið sé Kathryn og Michelle hugleikið. Því báðar koma þær að utan.

Kathryn, sem er bresk, flutti til Íslands árið 2016 en eiginmaður hennar er íslenskur.

Í Bretlandi starfaði ég sem mannuðssérfræðingur fyrir fyrirtæki sem starfa á alþjóðavettvangi og ég get alveg viðurkennt það að áður en við fluttumst til Íslands, hafði ég akkúrat engar áhyggjur af því að fá ekki vinnu við hæfi. Enda væru hér mörg íslensk fyrirtæki sem ýmist starfa á alþjóða vettvangi eða hafa sett sér markmið um að gera það og hér er líka talað um mikla vöntun á erlendum sérfræðingum. 

Annað kom hins vegar á daginn þegar ég var komin hingað og fór að skoða hvaða tækifæri mér byðust,“ 

segir Kathryn, sem á endanum ákvað að stofna sitt eigið fyrirtæki, Geko, árið 2020.

Michelle er frá Bandaríkjunum og hefur unnið í nýsköpunar geiranum á Íslandi undanfarin ár.

„Ég þekki par sem komu til Íslands vegna þess að annað þeirra fékk sérfræðistarf hér. Þau fluttu hins vegar út aftur innan sex mánaða vegna þess að hitt fékk einfaldlega ekki starf við hæfi,” segir Michelle og bætir við:

„Samt hefur komið fram í máli Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur að nýsköpun þurfi að verða stærsta útflutningsvara Íslands. Og vitað er að til þess að þetta nýsköpunarumhverfi geti blómstrað, þarf atvinnulífið að hafa aðgang að fjölbreyttum sérfræðingum, bæði innlendum sem og erlendum.“

Kathryn og Michelle segja dæmin því mýmörg um að íslenskt atvinnulíf sé að missa af verðmætum mannauði.

Fólk sem er þegar komið til Íslands og vill fyrir alla muni nýta starfskrafta sína hér.

Bara það að vera með erlent nafn á ferilskránni reynist þrándur í götu.

Niðurstöður rannsóknarinnar okkar sýna til dæmis að 7% erlendra sérfræðinga breyta nafninu sínu á ferilskránni til þess að auka líkurnar á því að fá starf við hæfi. Þetta er kannski ekki hátt hlutfall af heildinni, en segir samt svolítið mikið um það hver staða þessa hóps er þegar kemur að starfstækifærum.“

En hva ð með íslenskuna?

„Íslenskan er mjög mikilvægt atriði og allir sem hingað flytja vilja læra íslensku. Tungumálið er hins vegar flókið og eðlilegt að það taki fólk nokkur ár að ná tökum á því,“ segir Kathryn en bætir við:

„Rannsóknin okkar sýndi samt að það að kunna íslensku er ekki fyrirstaða hjá þeim aðilum sem þurfa að ráða erlenda sérfræðinga. Því þetta eru upp til hópa vinnustaðir sem starfa á alþjóðlegum vettvangi og enskan því þeirra helsta tungumál starfslega séð.“

Vantar þjálfun í að ráða fólk

En hvernig stendur á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífinu bráðvantar fleira fólk?

Kathryn og Michelle segja niðurstöðurnar í rannsókninni sýna ýmiss atriði hafa áhrif á þetta.

• Til dæmis vanti verulega upp á þjálfun fólks sem þó kemur að ráðningum fólks til fyrirtækja
• Þá sé það staðreynd að mörg störf eru ekki auglýst
• Tengslanetið sé líka það sem ráðningaaðilar byrji alltaf á því að skoða fyrst og fremst.

„Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita af fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segir Kathryn og útskýrir að rannsóknir á fyrirbærinu „likeness“ eru fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningarlega og fleira, sem líkast þeim sjálfum.

Þetta þýðir að um leið og það er erlent nafn á ferilskránni, annar húðlitur eða eitthvað sem er verulega frábrugðið ráðningaraðilanum sjálfum, minnka líkurnar á að viðkomandi umsækjandi sé gefið tækifæri.

Þjálfun og þekking til þess að ráða fólk til starfa þar sem hæfnisviðmiðin eru fyrst og fremst til staðar, var hins vegar mjög svo áberandi í niðurstöðum ráðningaaðila.

Í kynningu á niðurstöðunum sem haldin var í húsakynnum CCP núna í haust, segja Kathryn og Michelle þetta meðal annars hafa verið rætt á meðal gesta sem tóku þátt í umræðupanel.

„Það var ofsalega sláandi í niðurstöðum rannsóknarinnar hversu ábótavant þekkingin og getan til að ráða fólk samkvæmt faglegu ferli er á Íslandi. Hér gildir enn tengslanetið og víða er það jafnvel þannig að það er bara ein manneskja sem skannar yfir ferilskrár umsækjenda og sigtar út þær helstu til frekari skoðunar. Þetta er langt frá því að vera rétta leiðin,“ segir Kathryn.

Kathryn og Michelle segja líka mikilvægt að vinnustaðir átti sig á því að það að það að leita strax erlendis þegar ráða á fólk erlendis frá, í staðinn fyrir að skoða betur hvaða sérfræðingar eru þegar búsettir á Íslandi, sé  rerfiðara, tímafrekara og kostnaðarsamara ferli. 

Mikill mannauður búi á Íslandi nú þegar sem ekki er verið að gefa tækifæri.