Eiga ekki bara að vera Ís­lendingar í betur launuðu störfunum

„Við þurfum að sporna gegn því að bilið milli forréttindahópa og jaðarsettra hópa breikki á vinnustöðum. Fólk mætir allskonar hindrunum, til dæmis vegna tungumálakunnáttu, kyns eða líkamsgerðar og það eru forréttindi að gera það ekki. Vinnustaðir þurfa að vera meðvitaðir um þetta og reyna að stuðla að jöfnum tækifærum alls starfsfólks, líka þeirra sem einhverra hluta vegna falla ekki undir viðmiðið, eða hina venjulegu manneskju, á vinnustaðnum.

Fyrirséð er að fleiri hendur þarf á íslenskan vinnumarkað næstu ár og áratugi. Til þess að manna atvinnulífið þarf fleira fólk erlendis frá. 

Í dag og á morgun, fjallar Atvinnulífið um fjölbreytileikann þar sem því er velt fyrir sér, hvaða atriði vinnustaðir þurfa að hafa í huga þegar starfsmenn eru af mörgum þjóðernum.

Stéttaskipting getur myndast „óvart“

Oft er tungumálið það atriði sem fólki dettur einna helst í hug, þegar verið er að tala um hvað þarf til svo inngilding starfsfólks frá öðrum löndum, takist vel á vinnustöðum.

Að fólk erlendis frá læri íslensku eða að vinnustaðir tryggi að allir séu eins vel upplýstir með upplýsingamiðlun á fleiri tungum en íslensku.

Þetta er þó ekki nóg.

Það myndast oft stéttaskipting innan fyrirtækja. 

Þar sem stjórnendur eru íslenskir, sjá um stefnumótun og fleira en hafa lítil samskipti við fólkið í framlínustörfunum, þar sem kannski mörg þjóðerni starfa,“ 

segir Sóley sem dæmi um eitthvað sem vinnustaðir vilja fæstir stuðla að en er staða sem getur auðveldlega orðið að veruleika ef fólk er ekki meðvitað um hvernig huga þarf að málum fjölbreytileikans.

„Þegar kemur að fjölbreytileikanum er engin ein töfralausn, heldur er þetta blanda af mjög mörgum atriðum sem huga þarf að. Því það eru svo mismunandi breytur sem geta haft áhrif á stöðu fólks. Þess vegna þurfum við að vera svo vakandi yfir hindrunum, svo ekki sé verið að útiloka einhverja hópa eða skapa fólki vanlíðan.“

Í raun þýði þetta að oft þurfi vinnustaðir að kafa nokkuð dýpra en áður, til þess að átta sig á því hvaða hindranir eru í veginum og hvernig hægt sé að draga úr þeim.

„Í þeirri vegferð bendi ég vinnustöðum hiklaust á að leita til utanaðkomandi sérfræðinga. Það á að vera jafn eðlilegt og til dæmis að leita til lögfræðinga vegna álitamála sem upp koma. Því inngilding er mjög flókið verkefni og ekki hægt að ætlast til þess að mannauðsfólk hafi öll svör á reiðum höndum.“

Þekkt fyrirbæri sé hversu fordómar geti verið faldir, jafnvel okkur sjálfum. Þá sé stundum sá misskilningur fyrir hendi að eitthvað eitt útiloki hitt.

Sem dæmi nefnir hún það sjálfsagða markmið að rekstur sé sjálfbær og skili arði.

„Að sama skapi er það hluti af ábyrgum rekstri að starfsfólki líði vel. Þess vegna eru hagkvæmnissjónarmið ekki þess eðlis að þau útiloki annað; til dæmis það að allt starfsfólk hljóti sömu tækifæri til starfsþróunar og starfsframa.“

Margir ólíkir bakpokar

Sóley segir skiljanlegt í ljósi sögunnar, að málin sem við blasi núna séu oft flókin viðfangsefni.

Margt hafi gerst á ekkert svo löngum tíma.

Um miðja síðustu öld voru bara hvítir íslenskir karlar á vinnumarkaði. Konurnar voru heima, útlendingar í útlöndum, fatlað fólk inni á stofnunum og hinsegin fólk inni í skápum. 

Fjölbreytleikinn var enginn. 

Í dag erum við allt í einu komin með fólk af öllum kynjum, með allskonar kynhneigð, sýnilegar og ósýnilegar fatlanir, húðlit og tungumálakunnáttu og bakgrunn á vinnumarkaðinn. 

Breytingarnar hafa orðið svo hratt að við erum enn að aðlagast þeim og vitum ekki hvernig við eigum að gera það allt.

Þá hafi það lengi verið áhersla að horfa fyrst og fremst á jafnréttismálin út frá kyni.

„Og þótt í þeim efnum hafi ýmislegt verið gert er það þó að sýna sig að fyrirbæri eins og jafnlaunavottunin er samt ekki að ná að tryggja að framlag kvenna til samfélagsins séu metin af verðleikum.“

En hvað geta fyrirtæki byrjað á því að skoða ef ætlunin er að hlúa betur að þessum málum?

„Að hugsa ekki bara um að laða að sér fjölbreytt starfsfólk, heldur að fjölbreyttum hópi starfsfólks líði vel á vinnustaðnum. Til þess þarf að vera skýr og raunhæf stefna sem stuðlar að inngildingu, að allt starfsfólks sé metið að verðleikum bæði vegna sérstöðu sinnar en líka þrátt fyrir sérstöðu sína.“ svarar Sóley.

Þar komi margt til. Fræðsla um málefni kynsegins fólks sé til dæmis liður í jafnréttis- og fjölbreytileika.

„Að fagna fjölbreytileikanum er flókið verkefni. Það jákvæða er þó að vinnustaðir eru opnari fyrir því en áður að takast á við þessi flækjustig takast á við þær áskoranir sem vinna þarf úr. Aðalmálið er að öll læri að bera virðingu fyrir hvort öðru og þeirri staðreynd að við erum öll með ólíkan bakpoka. Þess vegna er það aldrei neitt eitt svar sem getur leyst úr öllum áskorunum sem tengjast jafnrétti, fjölbreytleika og inngildingu.“