Erfið staða á meðan beðið er eftir SKE

Stjórnendur Haga hafa að undanförnu leitað leiða til að styrkja grunnstoðir félagsins, en á sama tíma að efla og auka umsvif fyrirtækisins. Meðal skrefa sem hafa verið stigin er sameining við hinn rótgróna eldsneytissala Olís. Við það jókst veltan um 40 prósent.

Sóknin kemur í kjölfar tímabils sem varið var í að „þétta reksturinn“ í takt við breytt rekstrarumhverfi svo gripið sé til orðalags Finns Árnasonar forstjóra. Samstæðan lokaði um 25 þúsund verslunarfermetrum, þar á meðal fataverslunum og hluta af verslunarrými Hagkaups, á síðustu fimm árum.

Annað skref sem var stigið var að kaupa Lyfju, en Samkeppniseftirlitið meinaði Högum að kaupa keðjuna sumarið 2017. Nú hafa stjórnendur Haga komið með krók á móti bragði. Gengið var frá kaupum á 90 prósenta hlut í Reykjavíkur Apóteki sem í samanburði við Lyfju og Haga er lítill rekstur.

Hvað vakir fyrir ykkur með kaupunum?

„Það hefur komið fram að við höfum áhuga á þessum markaði. Hann er áhugaverður, er vaxandi og fellur vel að okkar rekstri. Við sýndum það í verki með því að skrifa undir kaupsamning á Lyfju. Við lögðum umtalsvert á okkur til að kaupin næðu fram að ganga en Samkeppniseftirlitið lagðist gegn þeim, fyrst og fremst vegna skörunar á snyrtivörumarkaði, en Samkeppniseftirlitið taldi Fríhöfnina ekki á sama markaði og innlendir snyrtivörusalar. Því erum við ósammála. En við hættum ekki að hugsa um þennan markað. Hann hentar okkar starfsemi vel. Hagar geta rekið apótek á hagkvæman máta og boðið viðskiptavinum viðbótarþjónustu á góðu verði.

Nú fara kaupin á Reykjavíkur Apóteki sína leið hjá Samkeppniseftirlitinu. Ég er bjartsýnn á farsæla niðurstöðu. Í þessu tilviki er einungis um eitt apótek að ræða við Seljaveg á meðan Lyfja er stærsta lyfjakeðja landsins.“

Opna fleiri apótek

Hver er hugmyndin með kaupunum, hvort er stefnt að því kaupa fleiri minni apótek eða opna ný á eigin spýtur?

„Við horfum til þess að byggja á grunni þessa fyrirtækis og opna nýjar verslanir. Það eru ákveðnar staðsetningar til skoðunar. Um leið og kaupin verða samþykkt liggur fyrir hvar fyrsta apótekið verður opnað. Það er ekki horft til þess að reka apótek á hverju horni heldur að byggja upp fyrirtækið af skynsemi og yfirvegun.“

Er stefnt að því að nota vörumerkið Reykjavíkur Apótek eða munið þið sækja fram undir öðru merki?

„Við teljum vörumerkið Reykjavíkur Apótek mjög sterkt og vel til þess fallið að byggja á.“

Hvernig horfa samskiptin við Samkeppniseftirlitið við þér varðandi kaupin á Lyfju?

„Aðilar voru ósammala um niðurstöðu og nálgun. Þar bar einfaldlega mikið í milli. Við töldum kaupin eðlileg og hefðum getað boðið neytendum betri valkosti með því að koma að þessum rekstri. Samkeppniseftirlitið var á öðru máli. Ég hef ekki meira um málið að segja, enda viljum við frekar horfa fram á veginn og einbeita okkur að þeim fjölmörgu tækifærum sem við stöndum frammi fyrir.“

Samkeppniseftirlitið virðist ekki skynja mikilvægi stærðarhagkvæmni fyrir neytendur?

„Nei. Þeir skilgreina markaði á sinn hátt, auk þess með þeim hætti að það endurspeglar ekki breytta tíma þar sem fólk ferðast í meira mæli en áður og getur verslað á netinu. Hægt er að opna tölvu og hafa heiminn fyrir framan sig.“

Önnur hver flík keypt erlendis

Er það ástæðan fyrir því að Hagkaup mun draga enn frekar úr sölu á fatnaði?

„Fyrir árið 2008 má segja að um 20 prósent af fatamarkaðnum hafi verið fatakaup Íslendinga í ferðalögum erlendis. Nú er svo komið að önnur hver flík er keypt erlendis. Aukin ferðalög og netverslun hefur gert það að verkum að markaðurinn hefur dregist saman. Það endurspeglast ágætlega í því að eftirspurnin eftir því að opna fataverslun í Kringlunni og í Smáralind er mun minni en áður. Fyrir 15 árum var löng röð af þeim sem höfðu hug á að reka fataverslun í verslunarmiðstöðvunum. Sú röð er horfin.

Verð á fatnaði hefur farið lækkandi á undanförnum árum. Ég reikna með að verðlag Zöru, sem við rekum hér á landi, hafi lækkað um 30 prósent á fimm árum. Styrking krónu á tímabilinu spilar inn í en félagið ákvað að bjóða upp á lægra verð, sem var skilað til viðskiptavina. Þrátt fyrir að verð hafi lækkað er aukin ásókn í aðra valkosti við innkaup, samanber netverslun og kaup erlendis.

Eftirspurnin eftir fatnaði í Hagkaup til dæmis í Borgarnesi er með þeim hætti að hún réttlætir ekki að halda úti slíkri verslun.“

Hvernig gengur rekstur Zöru?

„Hann gengur ágætlega. Við lokuðum versluninni í Kringlunni árið 2017 og fjárfestum í versluninni í Smáralind. Með þeim hætti tókst okkur að snúa rekstrinum okkur í hag. Zara, sem er fremsta fyrirtækið á þessu sviði í heiminum, er ótrúlega flott fyrirtæki sem vinnur vel með okkur. Verðstefnan og þær vörur sem eru í boði eru lykillinn að árangrinum.“

Réttlætir arðsemin það að reka Zöru á Íslandi?

„Já, ég myndi segja það, en þetta er krefjandi verkefni og markaður.“

Freistar það að setja Zöru í sölu?

„Það hefur ekki komið til umræðu. Við höfum fjárfest í rekstrinum og Zara hefur sérstöðu á markaðnum.“

Funduð þið fyrir samdrætti hjá Zöru þegar H&M var opnuð?

„Við vorum að breyta rekstrinum úr tveimur verslunum í eina við opnunina. Opnun H&M hafði ekki mikil áhrif á rekstur Zöru. Samkeppnishæfni vörumerkisins er með þeim hætti að á flestum mörkuðum hefur Zara yfirhöndina.“

Fjárfestar hafa sýnt Útilífi áhuga. Hvað geturðu sagt um það?

„Við höfum verið að einfalda rekstur Útlífs, meðal annars fækkað verslunum úr fjórum í tvær, og endurnýjað útlit þeirra í Kringlunni og Smáralind. Auk þess hefur verið lögð vinna í að efla vörumerkið og eftir því hefur verið tekið. Fjárfestar hafa knúið dyra af og til og sýnt Útilífi áhuga.

Hagar er skráð í Kauphöll og í ljósi þess að í skoðun er hvort hægt verði að ná saman við fjárfesta um kaup á Útlífi þótti okkur eðlilegt að upplýsa markaðinn um stöðu mála á dögunum. Rekstur Útlífs er í góðu horfi. Ef ekki fæst ásættanlegt verð fyrir fyrirtækið rekum við það áfram með bros á vör.“

Kaupin tóku 22 mánuði

Ræðum aðeins um samskiptin við Samkeppniseftirlitið varðandi sameininguna við Olís. Ferlið tók drjúgan tíma.

„Það tók drjúgan tíma, mun lengri tíma en æskilegt er. Það setur fyrirtækið sem er að fjárfesta og fyrirtækið sem er til sölu í erfiða stöðu. Ferillinn þyrfti því að vera styttri. Hins vegar verður engum einum kennt um hversu langan tíma ferlið tók.

Viðræður um sameiningu hófust fljótlega á árinu 2017 og ritað var undir kaupsamning í apríl það ár. Gild samrunatilkynning var send til Samkeppniseftirlitsins í september, tólf mánuðum síðar náðist sátt við Samkeppniseftirlitið og þá hóf óháður kunnáttumaður að meta hæfi kaupenda að eignum sem við urðum að selja samhliða kaupunum á Olís. Þeirri vinnu lauk ekki fyrr en í lok nóvember og þá var öllum fyrirvörum aflétt. Kaupferlið sem stjórnendur Haga unnu að tók því 22 mánuði og þar af var vinnan með Samkeppniseftirlitinu 15 mánuðir.

Samkeppniseftirlitið var einkum að horfa til skilgreiningar á mörkuðum og hvort við værum að kaupa fyrirtæki sem væri á markaði sem við værum fyrir á. Jafnframt var litið til þess hvort umsvif Haga yrðu of mikil við kaupin. Horft var á landfræðilega markaði, eins og Vestfirðir teljast sér markaðssvæði, og það er tímafrekt að rýna í alla markaði landsins. Eins þarf Samkeppniseftirlitið ávallt að óska eftir álitum frá keppinautum og hagsmunaaðilum á öllum mörkuðum og meta hvað þeir hafa að segja. Þetta er tímafrek vinna.“

Er þörf á Samkeppniseftirlitinu?

„Já, það er þörf á því og starfsemi þess er mikilvæg. Það þarf að koma í veg fyrir samkeppnisbrot og gæta þess að fyrirtæki fari að lögum. Samkeppniseftirlitið sinnir flóknum verkefnum fyrir lítinn markað. Það má einfalda þá vinnu og gera hana skilvirkari, sérstaklega þegar um er að ræða samruna sem er neytendum til hagsbóta.

Jafnvel þótt Hagar séu stórt fyrirtæki á Íslandi erum við alls ekki stórt fyrirtæki. Vinnan reyndi mikið á starfsmenn okkar. Það starfa tólf á skrifstofu móðurfélagsins og enginn okkar er lögmaður, því síður er hér rekin lögfræðideild sem getur sinnt verkefnum á borð við þetta.

Stjórnendur fyrirtækisins eru störfum hlaðnir við að sinna daglegum rekstri og samruni sem þessi tekur mikinn tíma og orku frá þeim.

Það mættu vera skýrari leiðbeiningar frá Samkeppniseftirlitinu og það hefði verið til bóta ef það hefði komist á lausnamiðað samtal fyrr í ferlinu.

Það þarf að auðvelda atvinnulífinu að bregðast hratt við breyttum aðstæðum, hvort sem um er að ræða samdrátt í efnahagslífinu, innkomu alþjóðlegra keðja á markað eða breyttan veruleika vegna tækninýjunga, samanber aukna netverslun.“

Í ljósi samruna við Olís: Er einhver framtíð í að selja bensín?

„Jarðefnaeldsneyti verður áfram drjúgur þáttur í sölu á orkugjöfum í einhvern tíma. Það er hins vegar ljóst að draga mun úr sölunni. Að því sögðu, þá er ekki handan við hornið að hægt verði að knýja áfram vöruflutninga, sjávarútveg og landbúnað með öðru en jarðefnaeldsneyti þótt einkabíllinn og almenningssamgöngur muni í auknum mæli verða drifin með umhverfisvænni hætti.

Það eru mikil verðmæti fólgin í rekstri Olís, mannauði og í þeim staðsetningum sem fyrirtækið hefur yfir að ráða. Hægt er að samhæfa rekstur Olís við rekstur dagvöru sem Hagar hafa undir höndum.“

Þróa reit í Breiðholti

Talandi um staðsetningar. Hagar hafa hafið viðræður við Reykjavíkurborg um þróun á landsvæði við Stekkjarbakka. Segðu aðeins frá því.

„Hagar festu kaup á reitnum, sem telur tæplega 20 þúsund fermetra, fyrir fáeinum árum. Það vill svo til að Olís er með starfsemi á svæðinu og á næstu lóð. Eftir sameiningu fyrirtækjanna var ákveðið að skoða uppbyggingu á svæðinu að nýju.

Við sjáum fyrir okkur annars vegar allt að 400 íbúða byggð á reitnum og hins vegar að þar verði rekin verslun og þjónusta. Svæðið hentar okkar rekstri vel. Það liggur að umferðaræðum og það er eftirspurn eftir Bónus á svæðinu. Þá viljum við einnig koma á fót ÓB bensínstöð.

Hefði ekki verið brugðið á það ráð að skipuleggja svæðið af sjálfsdáðum hefði okkur skort tækifæri til að opna verslun í nágrenninu. Við sjáum fyrir okkur að geta rekið þarna öfluga búð en auk þess eru umtalsverð verðmæti fólgin í byggingarverkefninu sem er steinsnar frá fyrirhugaðri Borgarlínu.“

Er uppbyggingin komin á rekspöl?

„Við erum í þann mund að fara að kynna frekari hugmyndir fyrir Reykjavíkurborg og erum bjartsýn á það samtal. Það er búið að kynna frumhugmyndir og hefja samtalið en núna fer það vonandi á fulla ferð í framkvæmd.“

Hvernig á að haga uppbyggingunni á svæðinu í ljósi þess að stefnt er á að byggja fjölda íbúða?

„Hagar munu ekki byggja og selja íbúðir. Okkar þáttur í uppbyggingunni er verslun og þjónusta. En það eru verðmæti fólgin í reitnum. Þar sjáum við fyrir okkur samstarfsaðila. Við gætum til að mynda selt hann að hluta eða í heilu lagi til verktaka eftir að nýtt skipulag hefur fengist samþykkt.“

Hvaða verkefnum eru þið einkum í varðandi samruna við Olís?

„Verkefnin eru fjölmörg. Það er til dæmis unnið að því að flytja vöruhúsastarfsemi Olís í Aðföng, dreifingarmiðstöð Haga. Með þeim hætti mun nást töluverð hagkvæmni. Bætt vörudreifing er grunnurinn að bættum innkaupum og betri magnafsláttum, sem bætir samkeppnishæfni dótturfélaganna og gerir okkur kleift að bjóða viðskiptavinum góðar vörur á góðu verði. Jafnframt er unnið að því að endurfjármagna Haga.

Við samruna við Olís var okkur gert að selja Bónus á Hallveigarstíg. Við höfum fengið mikil viðbrögð við lokuninni. Það er ákall um að opna Bónus í miðbænum. Það nægir ekki að reka verslunina á Laugaveginum. Við horfum því til þess að reisa Bónusverslun á Sæbraut ásamt ÓB stöð, á lóð í eigu Olís, en það mun taka tíma að vinna að þeirri uppbyggingu. Hún yrði í göngufæri frá stórum húsum í grenndinni.“

Agnarsmá alþjóðlega

Eru öflug vöruhús lykillinn að samkeppnishæfni í verslun þegar kemur að því að bjóða gott verð á Íslandi?

„Já. Margir segja að við séum stórir kaupendur á Íslandi en við erum agnarsmáir kaupendur í alþjóðlegu samhengi. Það að geta flutt inn ákveðnar vörur í heilum gámi og dreift í ólíkar verslanir skiptir verulega máli. Fjöldi erlendra fyrirtækja selur ekki til Íslands nema í gegnum milliliði, því við erum fámenn þjóð.“

Costco kom með hvelli en nú virðist verslunin vera á minni siglingu. Talið er að í upphafi hafi markaðshlutdeildin verið 15 prósent en sé nú fimm prósent. Hvernig horfir það við þér?

„Á íslenskan mælikvarða eru þetta umtalsverð viðskipti og virðist heimilt að selja vörur undir kostnaðarverði. Við höfum til dæmis séð íslenskar vörur verðlagðar undir okkar kostnaðarverði. Þetta hefur áhrif á íslenska markaðinn.

Við urðum fyrir töluverðri gagnrýni fyrir tveimur árum þegar næststærsti smásali í heimi kom inn á markaðinn. Fyrir þann tíma og eftir opnunina hefur Bónus verið ódýrasti valkosturinn á Íslandi í fjölda verðkannana og við bjóðum sama verð um land allt. Ég segi það fullum fetum: Við erum að gera margt vel og erum stolt af því að Bónus er ódýrasti valkosturinn á markaði þar sem alþjóðlegur risi keppir.“

Fyrst þú nefnir Bónus. Mín upplifun er að Krónan hafi verið sprækur keppinautur að undanförnu og betrumbætt verslanir sínar.

„Okkar keppinautar hafa fjárfest mikið í nýjum verslunum og aukið við verslunarfermetra sína. Við höfum hins vegar fækkað verslunarfermetrum um 25 þúsund á fimm árum. Á þeim tíma var tekið til í rekstrinum og áhersla lögð á samkeppnishæfni til lengri tíma. Á sama tíma uxu okkar helstu keppinautar og bættu við verslunum. Það er því eðlilegt að það hafi orðið breyting á þessum tíma.“

Voruð þið að spila varnarleik á meðan þeir voru í sókn?

„Já, að vissu leyti varnarleik og á sama tíma unnum við að eðlilegum breytingum í takt við aukna samkeppni og breytt umhverfi.“

Hagar hafa á undanförnum árum dregið sig að mestu út úr fataverslun. Áður rak samstæðan Topshop, Debenhams, All Saints, Day, Coast, Dorothy Perkins, Evans og Warehouse.

Þarf að fríska upp á Bónus?

„Bónus stendur fyrir sínu og fólk veit að hverju það gengur í Bónus. Bónus býður lægsta vöruverð á Íslandi og það skiptir mestu máli. Bónusverslunin sem opnuð var í Skeifunni í desember er vel heppnuð. Fyrir rúmu ári endurgerðum við verslunina á Smáratorgi og hún er í anda þeirrar sem er í Skeifunni. Viðtökur sýna að viðskiptavinir eru ánægðir með Bónus í þeirri mynd sem það er. Áherslan er á markvisst vöruúrval og lágt vöruverð. Það selur enginn á dagvörumarkaði jafn mikið af íslenskri vöru. Bónus er jafnframt langódýrasta verslunin á markaðnum. Þetta er það sem neytendur vilja.“

Athygli vekur að hluti af sátt Haga við Samkeppniseftirlitið vegna samruna Olís var að selja verslanir Bónuss við Hallveigarstíg, í Faxafeni og á Smiðjuvegi. Í kjölfarið opnuðu forsvarsmenn Bónuss veglegri verslun í Skeifunni, steinsnar frá Faxafeni, og hafa í skoðun, eins og fyrr segir, að opna búð við Sæbraut, sem er í grennd við Hallveigarstíg.

Hvernig horfir netverslun með matvöru við þér?

„Það styttist í að hún fari á flug. Vefverslun með dagvöru, hér á landi og víða erlendis, stendur enn sem komið er ekki undir sér. Stærsta fyrirtækið á þessu sviði í Bretlandi, Ocado, hefur verið rekið með tapi á annan áratug.

Það er eðlismunur á netverslun með fatnað og mat. Í hverri innkaupakörfu með fatnað eru keyptar færri vörur, þær kosta einhver þúsund og framlegðin er meiri. Í matarkörfunni er fjöldi vara sem kosta lítið og eru með lága álagningu. Starfsmaður þarf að tína til, segjum 25 vörur, sem kosta samanlagt mögulega fimm eða tíu þúsund krónur. Því næst þarf að pakka þeim í þrennt; þurrvöru, kælivöru og frystivöru. Loks þarf að keyra vörurnar heim að dyrum. Það gengur ekki upp með þeirri álagningu sem er í matvöru, bæði hér og erlendis, að það kosti ekkert aukalega að bjóða þjónustuna.

Að þessu sögðu munum við taka skref á þessu sviði innan ekki svo langs tíma og munum gera það með þeim hætti að viðskiptin verða hagfelld fyrir fyrirtækið og okkar viðskiptavini. Það er mikilvægt að nýta tæknina.“